62 proc. Polek uważa, że kobiecie bardziej szkodzi lęk przed niechcianą ciążą niż antykoncepcja. A ta staje się coraz bardziej różnorodna - wśród ostatnich nowości są plastry antykoncepcyjne, pigułka, która zapobiega tyciu, i możliwość płacenia w ratach za spiralę.
Idealny środek powinien być przede wszystkim bezpieczny dla zdrowia - uważa 83 proc. Polek zapytanych przez TNS OBOP o antykoncepcję*. Ważna jest też niezawodność (74 proc.) i łatwość użycia (51 proc.). Dla 20 proc. badanych bardzo ważne jest, by antykoncepcja nie zakłócała współżycia, dla 17 proc. - by nie trzeba było o niej ciągle pamiętać. A co na ten temat mówią lekarze?
Profesor Romuald Dębski, ginekolog i endokrynolog, szef Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego: - O tym, czy antykoncepcja jest dobrze dobrana, mówią dwie rzeczy. Po pierwsze - czy jest skuteczna, i to można sprawdzić wskaźnikiem Pearla, po drugie - czy daje kobiecie dodatkowe zyski poza uniknięciem niechcianej ciąży.
Jakie mogą być te ekstra korzyści?
Medyczne: bardziej regularne, mniej bolesne, mniej obfite, krócej trwające miesiączki, poprawa stanu skóry i włosów oraz zmniejszenie częstotliwości występowania migren. Psychologiczne: brak stresu związanego ze współżyciem, spowodowanego lękiem przed niechcianą ciążą i zgodność z własnym sumieniem, szczególnie ważna dla katoliczek. Każda kobieta ma inne potrzeby, każda musi dobrać do nich najlepszą antykoncepcję, pamiętając, że to, co pomogło lub zaszkodziło koleżance, nie musi pomóc lub zaszkodzić jej. Dlatego dobieranie właściwej metody musi się składać z dwóch etapów - badania ginekologicznego i wywiadu medycznego. Badanie jest konieczne po pierwsze dlatego, że metod tych nie można stosować, będąc w ciąży - trzeba mieć więc pewność, że w niej nie jesteś. Po drugie po to, by wiedzieć, czy jesteś całkowicie zdrowa. Jakie to ma znaczenie? Np. mięśniaki macicy mogą być przeciwwskazaniem do stosowania spirali, źle kontrolowane nadciśnienie tętnicze - do brania pigułek.
Z kolei rozmowa jest niezbędna, bo lekarz musi wiedzieć, czy palisz papierosy, czy zamierzasz mieć jeszcze dzieci i kiedy - jeżeli w przyszłym roku chcesz starać się o dziecko, nie ma sensu zakładać spirali. Powinien zapytać, jak wygląda twoje współżycie - jeśli to okazjonalny seks, to może nie warto wybierać pigułek? Ale z drugiej strony - jeśli masz bardzo bolesne miesiączki, trądzik i nadmierne owłosienie, to warto je łykać nawet nie po to, by cię ustrzegły przed niechcianą ciążą, ale by poprawiły urodę oraz samopoczucie w czasie menstruacji.
PRZEWODNIK PO METODACH
Chemiczne środki plemnikobójcze
co to jest: Dopochwowa globulka (np. Patentex Oval, Kolpotex) z preparatem plemnikobójczym, który uszkadza plemniki, utrudniając im dostanie się do macicy i zapłodnienie. Dostępne w aptece bez recepty.
zalety: To metoda nieinwazyjna, niedroga i łatwo dostępna. Preparaty poprawiają nawilżenie pochwy.
wady: Niska skuteczność antykoncepcyjna (indeks Pearla wynosi 5-20, co oznacza, że w ciągu roku stosowania tych preparatów od pięciu do dwudziestu kobiet na sto zajdzie w nieplanowaną ciążę). Nie każdy akceptuje konieczność przerwania miłosnego żaru, by użyć globulki; może powodować uczulenie i swędzenie.
jak stosować: Nie wymaga konsultacji ginekologicznej. Kilka-kilkanaście minut przed stosunkiem wkładasz globulkę do pochwy. Możesz się kochać, gdy preparat się rozpuści i zacznie pienić.
cena: Ok. 12 zł (preparat dostępny bez recepty).
dla kogo: Jako uzupełnienie prezerwatyw (Indeks Pearla: 5-12), dla kobiet, które nie mogą stosować innych metod lub ich nie akceptują.
Wkładka domaciczna (spirala)
co to jest: Nieduży, zrobiony z dodatkiem metalu, najczęściej miedzi, przedmiot o kształcie podobnym do litery T, który ginekolog instaluje w macicy.
jak działa: Po pierwsze, zmienia śluz szyjkowy, tak by plemniki nie mogły się dostać do macicy. Po drugie, na wypadek gdyby jakiś się przemknął, wywołuje przewlekły stan zapalny w macicy, co uniemożliwia zagnieżdżenie się w niej zarodka. Lekarze nie potrafią jednoznacznie odpowiedzieć, czy spirala nie ma działania wczesnoporonnego.
odmiany: Mirena, czyli jedyna na rynku wkładka wydzielająca hormony, z plastikowym zbiorniczkiem, z którego wydzielają się niewielkie ilości gestagenów.
zalety: Bardzo duża skuteczność antykoncepcyjna (Indeks Pearla: 1,2-3). Prawidłowo założoną wkładkę możesz nosić - w zależności od jej rodzaju - nawet pięć lat. Nie musisz pamiętać o połknięciu tabletki, nie musisz liczyć dni płodnych.
wady: Polskie Towarzystwo Ginekologiczne zaleca lekarzom, by zakładali spiralę wyłącznie kobietom, które już rodziły i które nie planują więcej dzieci. Powód? Przy zakładaniu wkładki istnieje ryzyko uszkodzenia kanału szyjki macicy, co grozi powikłaniami przy późniejszej ciąży. Metalowe wkładki nie nadają się dla alergiczek ani dla tych, które są podatne na infekcje pochwy (wkładka im sprzyja). Powtarzające się infekcje mogą doprowadzić do zapalenia przydatków. Wkładka może zwiększyć czas trwania, obfitość i bolesność menstruacji (macica próbuje ją wypchnąć, więc skurcze są silniejsze).
jak stosować: Spiralę może założyć wyłącznie ginekolog po badaniu (jego celem jest wykluczenie ciąży, sprawdzenie prawidłowości budowy narządu rodnego, wykluczenie niektórych dolegliwości) i po obejrzeniu wyników cytologii i posiewu z kanału szyjki macicy. Warto przy okazji zrobić USG narządu rodnego.
Uwaga! Lekarz może cię prosić o podpisanie zgody na założenie spirali - to w końcu zabieg medyczny. Jeżeli masz niski próg wrażliwości na ból, poproś o znieczulenie miejscowe. Po pierwszym miesiącu powinnaś przyjść na kontrolę, by sprawdzić, czy wkładka się nie wysuwa (u niektórych kobiet macica ma tendencje do wypychania wkładki, co może się skończyć jej wysunięciem, a wtedy oczywiście nie jesteś już chroniona przed ciążą). Jeżeli wszystko będzie w porządku - następna kontrola za pół roku. Co miesiąc po menstruacji możesz sama sprawdzić, czy wkładka się nie wysuwa - twój ginekolog pokaże ci, jak to zrobić.
cena: 500-600 zł (wkładki sprzedawane są na receptę, jedynie Mirena - i to tylko do końca tego roku - dostępna jest bez recepty).
uwagi: Dawniej sądzono, że wkładki sprzyjają powstawaniu ciąży pozamacicznych. - Dziś uważa się jednak, że spirala nie zwiększa tego ryzyka, po prostu wkładkę wewnątrzmaciczną noszą zwykle kobiety dojrzalsze, "po przejściach", a one są bardziej narażone na ciążę pozamaciczną - tłumaczy Anna Wiczyńska-Zając, ginekolog-położnik z Wilmedu.
dla kogo: Dla kobiet, które już rodziły, dla tych, które nie planują więcej dzieci (a w każdym razie nie w ciągu najbliższych kilku lat), dla palaczek po 35. roku życia, dla tych, które mają nadciśnienie.
nowość: Schering, producent Mireny, wprowadził możliwość zakupu tej wkładki na raty. Szczegóły: tel. 22 645 13 00, e-mail: mirena2@mirena.pl.
Plastry antykoncepcyjne
co to jest: Evra - beżowy plaster, który raz w tygodniu naklejasz w jednym z czterech miejsc na ciele. Z plastra wydzielają się estrogen i gestagen, te same hormony, które zawiera dwuskładnikowa pigułka antykoncepcyjna. Plaster działa więc identycznie jak pigułka: zawarte w nim hormony nie dopuszczają do owulacji.
zalety: Hormony przez skórę przenikają prosto do krwi, omijając wątrobę (a więc mniej jej szkodząc niż doustne tabletki), ich dawka jest mniejsza niż w pigułce, przez co mniejsze jest też ryzyko pojawienia się skutków ubocznych. O antykoncepcji musisz pamiętać tylko raz w tygodniu.
wady: Jeśli ważysz powyżej 80 kg, plaster może nie zadziałać. Niestarannie przyklejony plaster ma mniejsze działanie antykoncepcyjne (właśnie dlatego, że dawka hormonów w nim zawarta jest taka mała), możesz zajść w ciążę, bo plaster się odkleił. Może uczulać, dlatego nie nadaje się dla alergiczek.
jak stosować: Tak jak w przypadku pigułek konieczne jest badanie ginekologiczne (ma wykluczyć ciążę i potwierdzić prawidłową budowę narządu rodnego), pomiar ciśnienia krwi (zbyt wysokie wyklucza możliwość stosowania niektórych hormonalnych środków antykoncepcyjnych) i długa rozmowa z lekarzem, który wypyta cię o ogólny stan zdrowia i rodzinną historię medyczną.
cena: Ok. 50 zł (plastry są na receptę).
dla kogo: Dla kobiet, które chcą korzystać z antykoncepcji hormonalnej, ale boją się, że będą zapominały o łykaniu pigułek; dla cierpiących na niektóre choroby wątroby.
Zastrzyki antykoncepcyjne
co to jest: Depo Provera - preparat zawierający gestageny zmieniające śluz szyjkowy, by był nieprzenikalny dla plemników, i śluzówkę jamy macicy, by uniemożliwić zapłodnionej komórce jajowej zagnieżdżenie się.
zalety: Zastrzyki mogą stosować kobiety, którym nie wolno używać zawierających także estrogeny dwuskładnikowych pigułek antykoncepcyjnych; o antykoncepcji wystarczy pamiętać raz na kwartał, a nie codziennie.
wady: Działanie Depo Provery trwa trzy miesiące i nie da się tego zmienić, jeśli będziesz się źle czuła z dodatkową dawką hormonów. Zdarza się, że po zastrzyku kobiety mają przeciągające się krwawienia. Po kilku latach ciągłego stosowania zwiększa się ryzyko powstania osteoporozy ("kradnie" wapń z naszych kości). Trudno jest przywrócić płodność na życzenie - tzn. nawet po ustaniu działania antykoncepcyjnego nie od razu powraca płodność - często zastrzyk rozregulowuje cykl i konieczne jest wywołanie miesiączki przez ginekologa. Niska skuteczność - indeks Pearla: 5-6.
jak stosować: Lekarz po badaniu ginekologicznym i przeprowadzeniu z tobą wywiadu przepisuje receptę na zastrzyk. Kontrola jest konieczna pod koniec trzeciego miesiąca od zastrzyku, przed przyjęciem kolejnego.
cena: Ok. 35 zł (preparat jest na receptę).
dla kogo: Dla matek karmiących, dla palaczek po 35. roku życia.
Pigułka antykoncepcyjna
co to jest: Tabletka, która zawiera dwa hormony - estrogen i gestagen - albo sam gestagen (to tzw. minipigułka). Jej działanie polega na zablokowaniu owulacji, zmianie śluzu szyjkowego (staje się nieprzepuszczalny dla plemników) oraz zmianie śluzówki macicy, by nie mogło dojść do zagnieżdżenia się zapłodnionej komórki jajowej.
odmiany: Tabletki mogą być jednoskładnikowe, zawierające tylko gestagen, czyli sztuczny progesteron (tzw. minipigułka w Polsce dostępna pod nazwą Cerazette), i dwuskładnikowe - z gestagenem i estrogenem. W Polsce dostępnych jest kilkanaście rodzajów pigułek dwuskładnikowych różniących się dawką estrogenu.
zalety: Jeśli o niej nie zapominasz, daje gwarancję, że nie zajdziesz w ciążę (indeks Pearla dla pigułki dwuskładnikowej: 0,1-0,2).
Dobrze dobrana może zwiększyć słabnące libido, zmniejszyć bolesność i obfitość miesiączek, zbyt długie skrócić. Po kilku (co najmniej trzech) miesiącach stosowania może polepszyć twoją cerę i zmniejszyć zbyt obfite owłosienie (np. Diane 35). U większości kobiet tabletka łagodzi objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego, pomaga uregulować miesiączki.
Minimalnie zmniejsza ryzyko zachorowania na raka jajnika, zmniejsza ryzyko osteoporozy i endometriozy. Raz na jakiś czas w wyjątkowych sytuacjach możesz ominąć jedną menstruację (np. z powodu wyjazdu na urlop, egzaminu itp.) - wystarczy, że zrezygnujesz z siedmiodniowej przerwy.
wady: Trzeba pamiętać o codziennym łykaniu tabletek, inaczej ich działanie antykoncepcyjne słabnie. Jeśli zapomnisz o zażyciu nawet jednej tabletki, szczególnie z pierwszych siedmiu - musisz stosować przez dziesięć dni w tym cyklu dodatkowe zabezpieczenie).
Wymioty lub biegunka mogą osłabić działanie pigułki. Źle dobrana pigułka może osłabić libido, wprawić cię w przygnębienie, spowodować ból głowy i nudności, przyczynić się do tycia, uczucia spuchnięcia kilka dni przed miesiączką. Może pogorszyć cerę (zwykle dopiero po trzech miesiącach stosowania). Tabletki antykoncepcyjne minimalnie zwiększają ryzyko raka sutka.
Pigułek nie mogą brać m.in. kobiety cierpiące na niektóre odmiany migreny, z wysokim poziomem cholesterolu i trójglicerydów, zagrożone rakiem piersi, z niewydolnością wątroby, z zakrzepicą w wywiadzie własnym lub rodzinnym (bo pigułka zwiększa u nich ryzyko powstania zatorów), często także z chorobami układu krążenia, z cukrzycą i nadciśnieniem.
jak stosować: To, jaki preparat ci przepisać i czy w ogóle możesz zażywać pigułki hormonalne, musi ocenić lekarz - niezbędne jest więc badanie ginekologiczne i wywiad medyczny, konieczny pomiar ciśnienia. Warto zrobić USG piersi i USG narządu rodnego. Lekarz, wybierając najlepsze dla ciebie pigułki, spróbuje ocenić, jakiej dawki estrogenu potrzebujesz, żeby czuć się dobrze. Twoja cera, dodatkowe owłosienie, to, czy masz silny zespół napięcia przedmiesiączkowego - to wszystko są ważne wskazówki.
jak brać pigułki: Pierwsze opakowanie zaczynasz pierwszego dnia menstruacji. Pigułki trójfazowe (np. Trinordiol) musisz brać w określonej kolejności (zawsze jest to zaznaczone na opakowaniu), ponieważ zawartość hormonów w każdej tabletce jest dopasowana do kolejnych dni cyklu. Inne możesz zażywać "jak leci", wybierając na chybił trafił z opakowania. Standardowo łykasz je przez 21 dni. Kiedy opakowanie się kończy, robisz siedmiodniową przerwę - wtedy powinno się pojawić krwawienie. Po siedmiu dniach zaczynasz kolejne opakowanie, nawet jeżeli krwawienie się nie skończyło (jeżeli krwawienie się nie pojawiło, robisz test ciążowy, a przed rozpoczęciem kolejnego opakowania musisz się skontaktować z lekarzem).
Ważne! Cerazette - minipigułkę - musisz brać z dokładnością co do godziny, inaczej nie chroni cię przed ciążą.
wyjątki: W niektórych krajach (np. w USA) są dostępne preparaty, które zawierają w opakowaniu 28 tabletek - bierzesz je nawet w czasie trwania krwawienia, po to by nie przerywać codziennej pigułkowej rutyny (wtedy, oczywiście, są to opakowania, w których jest określona kolejność łykania tabletek). Tabletki na czas krwawienia zawierają żelazo.
cena: 30-40 zł (wszystkie pigułki antykoncepcyjne sprzedawane są na receptę).
dla kogo: Dla nastolatek i dla matek karmiących (Cerazette), dla kobiet o bolesnych i zbyt obfitych miesiączkach, dla tych, które mają trądzik (np. Diane 35, Jeanine), przy nieregularnych cyklach.
nowość: W Polsce pojawiła się właśnie Yasmine - tabletka zawierająca składnik zapobiegający zatrzymywaniu wody w organizmie, a co za tym idzie - niepowodująca tycia.
Antykoncepcja po stosunku
co to jest: Postinor Duo - awaryjna antykoncepcja (na rynku jest tylko jeden taki preparat). Dwie tabletki zawierające dużą dawkę gestagenów. Połknięte najpóźniej 72 godziny po odbyciu stosunku uniemożliwiają zagnieżdżenie się zarodka w macicy (jeżeli od stosunku minęło nie więcej niż 60 minut, wystarczy połknąć jedną pigułkę). Uwaga! Postinor działa inaczej niż niedostępna na polskim rynku tabletka wczesnoporonna RU 486. Postinor nie pozwala na powstanie ciąży, nie jest farmakologiczną aborcją tak jak RU 486. Indeks Pearla: 0,4-2.
zalety: To ostatnia deska ratunku w nadzwyczajnych okolicznościach (dramatycznych - dla ofiar gwałtu, i bardziej codziennych - gdy pękła prezerwatywa).
wady: To silnie działający lek, nie można go traktować jako stałej metody antykoncepcji, nawet jeśli uprawiasz seks tylko od czasu do czasu. Czasami powoduje silne krwawienia, nudności i wymioty, przetłuszczenie się włosów i cery. Może zaburzyć cykl. Jest nieakceptowany przez Kościół.
jak stosować: Jak najszybciej zgłoś się do ginekologa, on da ci receptę na lek (ponieważ czas odgrywa tu ważną rolę, najlepiej byłoby postarać się o to wcześniej i trzymać lek w domowej apteczce na wszelki wypadek). Postinor jest legalnym preparatem wymyślonym właśnie dla osób, które znalazły się w opałach.
cena: Ok. 60 zł (dostępny wyłącznie na receptę).
uwagi: Prawie taki sam efekt można osiągnąć, stosując tzw. metodę Yuzpe, czyli łykając pod ścisłą kontrolą lekarza zwiększoną dawkę pigułek antykoncepcyjnych o nieco większej zawartości estrogenów. Metoda Yuzpe działa do 72 godzin po stosunku, podobnie jak Postinor jest rozwiązaniem awaryjnym.
Metoda objawowo-termiczna
co to jest: Mierzenie temperatury i obserwacja śluzu pochwowego i na podstawie wyników określanie dni płodnych i niepłodnych.
zalety: Tania, nie ingeruje w organizm, nie ma żadnych skutków ubocznych.
wady: Niska skuteczność antykoncepcyjna (indeks Pearla: 3,3-35!); nie nadaje się dla kobiet o nieregularnych cyklach, przekwitających i dla nastolatek. Trzeba bardzo uważać w podróży. Dokładność pomiaru zaburza alkohol, późne pójście spać. Nie pozwala na współżycie w tym momencie cyklu, gdy kobieta ma największą ochotę na seks. Wymaga niezwykłej dokładności w pomiarach (np. nie nadają się do tego szybkie termometry elektroniczne mierzące temperaturę w uchu).
jak stosować: Mierzenie temperatury (najlepiej w pochwie) rozpoczyna się tuż po menstruacji (wcześniej tuż po menstruacji do szóstego dnia cyklu zakłada się niepłodność). Wstrzemięźliwość seksualną trzeba zachować do momentu pojawiania się nagłego spadku temperatury i nagłego jej wzrostu (powiedzmy, że przez kilka dni temperatura utrzymuje się na poziomie 36,5, potem nagle spada do 36,1 i następnego dnia wzrasta do 36,7). Po odczekaniu trzech dni podwyższonej temperatury trzeciego dnia wieczorem można już współżyć. Niepłodność powinna utrzymać się do końca cyklu. Na początku obserwacje trzeba prowadzić codziennie rano, nie wstając z łóżka, i najlepiej zapisywać. W miarę nabierania wprawy i uczenia się własnego organizmu wystarczy pomiar w ciągu siedmiu-dziesięciu dni cyklu.
Obserwacja śluzu: brak śluzu, śluz gęsty, nieprzejrzysty - dni niepłodne; śluz przezroczysty, rozciągliwy, śliski - dni płodne.
cena: Brak.
dla kogo: Dla kobiet nietolerujących pigułek hormonalnych, dla partnerów, którzy doskonale współdziałają i rozumieją się wzajemnie, dla których przypadkowa ciąża nie będzie tragedią. Dla wierzących katolików (metoda propagowana przez Kościół na naukach przedmałżeńskich).
Testery owulacji
co to jest: To unowocześniona wersja metody termicznej, domowe laboratorium, które na podstawie stężenia LH, hormonu, którego poziom wzrasta na 24 godziny przed owulacją, wykrywa dni płodne.
Persona to minikomputer, który przez pierwszy miesiąc uczy się twojego cyklu (musisz przez 16 dni dawać mu do odczytu specjalne paski - papierki lakmusowe - określające poziom stężenia LH w twoim moczu. W następnym cyklu monitor sam "powie" ci, że powinnaś wykonać test (zapali się wtedy pomarańczowa lampka). Jeśli jesteś płodna, pojawi się czerwone światło, jeśli możesz bezpiecznie uprawiać seks - zielone.
odmiany: Inaczej działa Bioself - urządzenie, które analizuje pomiary temperatury. Codziennie rano tuż po przebudzeniu, przed wstaniem z łóżka, mierzysz temperaturę i wprowadzasz dane do urządzenia (jeśli zapomnisz, Bioself jak budzik przypomni ci o codziennej powinności). Zielona lampka oznacza okres niepłodny, czerwona - płodny (w apogeum przewidywanej płodności czerwone światełko dodatkowo migoce).
zalety: Testery owulacji to metoda nieinwazyjna, bezpieczna, dobra dla osób, które nie chcą lub nie mogą stosować klasycznej antykoncepcji, akceptowana przez Kościół; przydatna także, jeżeli chcesz zajść w ciążę.
wady: Testery są wyłącznie dla kobiet o regularnych cyklach. Zaburzenia cyklu, wyjazd czy nawet drobna infekcja mogą zafałszować wyniki. Jeśli temperatura się zmieni (np. spadnie w wyniku osłabienia lub podniesie się podczas choroby), Bioself będzie miał kłopot z oszacowaniem twojej płodności.
Persona jest w stanie wykryć owulację najwcześniej 24 godziny, nim do niej dojdzie, a plemniki mogą przetrwać w organizmie kobiety do pięciu dni. Bioselfu nie mogą stosować kobiety o cyklach dłuższych niż 39 dni.
jak stosować: Każde urządzenie działa nieco inaczej, konieczne jest przeczytanie instrukcji. Nie musisz konsultować się z lekarzem.
cena: Persona kosztuje 500 zł, komplet testów - 49 zł, Bioself - 350 zł, bez recepty.
dla kogo: Dla kobiet, które mają regularne cykle, dodatkowo dla tych, które stosują metodę objawowo-termiczną. Pomoc dla osób, które starają się o dziecko.
Jak rozpoznać owulację?
Liczenie: Przy regularnych 28-dniowych cyklach owulacja występuje zwykle w połowie, czyli 14. dnia cyklu (pierwszy dzień cyklu to zarazem pierwszy dzień ostatniej miesiączki). Owulacja występuje zwykle około 14 dni przed kolejną miesiączką - dlatego łatwiej jest określić, kiedy prawdopodobnie była (bo wiesz, kiedy dostałaś menstruację). W przypadku cykli dłuższych niż 28 dni owulacja zazwyczaj pojawia się później.
Pamiętaj: Okres płodności zaczyna się pięć dni przed owulacją. Choć komórka jajowa może być zapłodniona tylko przez 24 godziny, plemnik może przetrwać w ciele kobiety nawet do pięciu dni (tyle potrafi "doczekać" na komórkę jajową). Przeciętny czas życia plemnika nie jest jednak dłuższy niż 72 godziny (trzy dni). Dlatego dni płodne to czas przed owulacją i tuż po niej.
Ból: Około jednej trzeciej kobiet w dniu owulacji odczuwa kłucie w okolicy jajnika, a nawet dość silny ból w podbrzuszu. Większość kobiet nie ma jednak tego rodzaju objawów.
Śluz: Obserwacja śluzu z szyjki macicy pozwala ocenić, czy jesteś w płodnej, czy niepłodnej fazie cyklu. Około owulacji śluz staje się ciągliwy, przejrzysty, bardziej wilgotny, przypomina białko jajka. Wcześniej i później jest biały i nieprzejrzysty.
Temperatura: Podnosi się tuż po owulacji o kilka kresek i aż do miesiączki pozostaje na podwyższonym poziomie. Jeśli przez kilka cykli mierzysz temperaturę rano, tuż przed wstaniem z łóżka, możesz zaobserwować jej comiesięczny niewielki wzrost (o 0,4-0,8 stopnia).
