Pięcioczynnikowy Model Osobowości
Czasami wydaje nam się, że osobowość - rzecz raz nabyta - nie ulega zmianie aż do śmierci. Innym razem powtarzamy sobie "on się zmieni", gdy chłopak po raz kolejny zawodzi nasze zaufanie. Niektórzy twierdzą, że 30 urodziny są czasem, kiedy zmieniamy się najbardziej, dojrzewając. Inni wskazują na 40 urodziny... Badanie, które pozwoliło przynajmniej w części rozwiać wątpliwości, co do tej tajemniczej części nas, jaką jest osobowość, przeprowadzili amerykańscy naukowcy pod kierownictwem Sanjay Srivastava. Przebadali oni 130 tyś. osób pod kątem takich cech jak sumienność, ugodowość przejawiającą się jako altruizm, neurotyzm, otwartość i ekstrawertyzm. Uznano, że właśnie te cechy będą reprezentatywne, ponieważ nie ulegają zmianom pod wpływem na przykład wahań nastroju. Ktoś po prostu jest albo nie jest sumienny lub neurotyczny. Cechy te, zwane "wielką piątką" należą do Pięcioczynnikowego Modelu Osobowości, który stosuje współczesna psychologia. Zgodnie z teorią, są one stałe i niezależne od płci czy kultury oraz często są dziedziczne. Jednak badania zespołu Sanjay Srivastava przeczą tej teorii dowodząc, że z wiekiem czynniki te ulegają zmianie wpływając na całą osobowość. Stwierdzono między innymi, że z wiekiem ludzie łatwej godzą się ze zmianami w życiu, porażkami i sukcesami. Wiele osób staje się bardziej czułych i bardziej troszczy się o innych. Ciekawym odkryciem były zmiany poziomu neurotyczności, różniące się u kobiet i mężczyzn. Otóż podobno kobiety z wiekiem stają się mniej nadwrażliwe i podatne na stres. Mężczyźni nie doświadczają wielkich zmian na tym polu. Być może doświadczonym życiem kobietom łatwiej przezwyciężać lęki niż panom? Jednocześnie przedstawiciele obu płci mają odczuwać z wiekiem nieco mniejszą otwartość na nowe doświadczenia. To nikogo nie powinno dziwić - "starych drzew się nie przesadza" jak mawia przysłowie, a przyzwyczajenia stają się z czasem drugą naturą...
Naukowcy ustalili również, że dwudziestolatkowi są najbardziej skrupulatni, a po trzydziestych urodzinach rośnie nasza ugodowość, ciepły stosunek do innych i skłonność do ustępstw. To akurat może być wynikiem zmian życiowych, jakie dotykają większość trzydziestolatków. Zakładamy rodziny, rodzą się nasze dzieci - wszystko to wymaga rozwinięcia tych cech, uczy nas altruizmu. Dzięki rozwinięciu ugodowości jest nam po prostu łatwiej żyć w stadzie.
Przykre doświadczenie
Zmiany w osobowości mogą być związane z czynnikami innymi niż wskazane przez zespół Sanjay Srivastava. Chorzy na Alzheimer'a stają się apatyczni i depresyjni. Pogodni dotychczas ludzie, na wskutek zmian chorobowych, stają się nerwowi i niekiedy nawet agresywni. Również ciężkie stadia depresji sprawiają, że cierpiący na nią człowiek traci zaufanie do świata, zainteresowanie czymkolwiek i do minimum redukuje aktywność życiową oraz kontakty ze społeczeństwem. Zmiany te są odwracalne wraz z okresami remisji, jednak niekiedy zostawiają trwały ślad na osobowości. Burze hormonalne, jakich doświadczają kobiety w czasie okresu menopauzy powodują często zmiany nastroju, stany depresyjne i nerwowość. Nie są one trwałymi zmianami osobowości, ale wiele kobiet zauważa, że po menopauzie stają się bardziej drażliwe. Przeczy to teorii wysnutej przez amerykańskich badaczy.
Trudno jednoznacznie odpowiedzieć na pytanie, czy nasza osobowość zmienia się przez życie. Spostrzeżenia, jakie wysnuł Sanjay Srivastava dotyczące zmian w życiu i ich wpływu na osobowość są na pewno trafne. Pewne cechy, takie jak sumienność lub nieśmiałość, można wypracować lub zwalczyć. Czy jednak wpływa to na całokształt osobowości? To jest już chyba sprawą indywidualną, która zależy nie tyle od płci czy wieku, ale również od doświadczeń, jakie napotyka człowiek i jakie wnioski z nich wyciąga.
