Jedna osoba też może stworzyć rodzinę
Rodzinę zaprzyjaźnioną lub zastępczą może tworzyć małżeństwo lub singiel. Partner czy akt zawarcia małżeństwa nie są koniecznymi warunkami do tego, aby zostać przyjacielem czy rodzicem zastępczym dla czasowo lub trwale pozbawionego opieki rodzicielskiej dziecka. Jeśli masz chęci, czas i predyspozycje możesz zgłosić się do jednego z Centrów Pomocy Rodzinie, w którym uzyskasz dokładne informacje na temat opieki nad dzieckiem. Warunki, które musisz spełniać, aby zakwalifikować się jako kandydatka na rodzinę zaprzyjaźnioną/zastępczą to:
- stałe miejsca zamieszkania w Polsce, ukończone 24 lata
- korzystanie z pełni praw obywatelskich i cywilnych
- w stosunku do naturalnych dzieci nie jesteś ani w przeszłości nie byłaś pozbawiona władzy rodzicielskiej
- wywiązujesz się z obowiązku utrzymania osób z najbliższej rodziny (alimentacja), jeśli stanowi tak prawo lub orzeczenie sądu
- posiadasz zaświadczenie lekarskie o dobrym stanie zdrowia, umożliwiającym odpowiednią opiekę nad dzieckiem
- masz odpowiednie warunki mieszkaniowe i stałe źródło utrzymania.
Podjęcie decyzji, zgłoszenie się do placówki opiekuńczo-wychowawczej to pierwsze odważne krok. Kolejnymi będzie zadecydowanie, kim chcesz/powinnaś zostać: rodziną zaprzyjaźnioną czy zastępczą?
Rodzina zaprzyjaźniona to ty i dziecko
Przed tobą bardzo trudne i poważne zadanie. Pomimo że jako rodzina zaprzyjaźniona nie będziesz miała wobec dziecka żadnych zobowiązań prawnych, to będziesz odpowiedzialna za więzi emocjonalne. Rodzina zaprzyjaźniona to forma tzw. wolontariatu rodzinnego. Twoim zadaniem będzie to, aby stać się dla dziecka nie tylko przyjacielem, ale też stanowić dla niego wsparcie psychiczne. Dziecko potrzebujące przyjaciela najczęściej nie ma kontaktów z rodziną naturalną bądź biologiczni rodzice nie interesują się nim. Wówczas dla takiego dziecka placówka opiekuńczo-wychowawcza poszukuje rodziny zaprzyjaźnionej. Może nią zostać jedna osoba lub para, która początkowo będzie systematycznie odwiedzać dziecko przebywające w domu dziecka. Rodzina zaprzyjaźniona dopiero po jakimś czasie zaprosi dziecko do domu, czy zorganizuje wspólne wakacje. Najważniejszą rolą rodziny zaprzyjaźnionej jest to, aby bez względu na okoliczności nie zawieść dziecka i utrzymywać z nim regularne kontakty. Decydując się na status rodziny zaprzyjaźnionej trzeba liczyć się z uczuciami dziecka i z tym, że nie można zaniedbywać swoich obowiązków, kiedy np. zabraknie czasu. Opieka rodziny zaprzyjaźnionej polega przede wszystkim na gotowości do dawania wsparcia psychicznego, zaspokojeniu potrzeb intelektualnych, emocjonalnych i społecznych dziecka. Kandydaci na rodziny zaprzyjaźnione po zgłoszeniu się do placówki opiekuńczo-wychowawczej odbędą rozmowę z dyrektorem domu dziecka. Zostaną też skierowani do ośrodka adopcyjno-opiekuńczego. Tam uzyskają pozytywną opinię psychologów. Pierwsze spotkania z dzieckiem odbywają się zawsze na terenie domu dziecka i pod okiem pedagoga. Kandydaci są obserwowani przez kadrę pedagogiczną placówki, bardzo ważna jest również opinia samego dziecka. Aby zabrać dziecko do domu na weekend, na święta czy na wakacje potrzebna jest zgoda sądu rodzinnego. Najczęściej status rodziny zaprzyjaźnionej jest wstępną formą do rodziny zastępczej.
Trudna rola rodziców zastępczych
Rodzinę zastępcza możesz tworzyć sama lub z partnerem/mężem i własnymi dziećmi. Ośrodki adopcyjno-opiekuńcze nie dyskryminują osób samotnych. W odróżnieniu od rodzin adopcyjnych, które w świetle prawa przysposabiają dziecko jako pełnoprawnego członka rodziny, rodziny zastępcze opiekują się i wychowują dzieci, które zachowują niezależność, a ich biologiczni rodzice nie zrzekają się praw rodzicielskich. Jako rodzic zastępczy będziesz też otrzymywać finansową pomoc od państwa, ale nie należy liczyć na to, że rodzicielstwo zastępcze będzie formą utrzymania się. Aby zostać rodziną zastępczą trzeba mieć stały dochód. Musisz się liczyć też z tym, że do rodzin zastępczych trafiają zazwyczaj dzieci starsze. Może to brutalnie zabrzmi, ale najczęściej są to dzieci, które nie "załapały się na adopcję", z względu na wiek, skomplikowaną sytuację rodzinną, nieuregulowaną sytuacją prawną. Uzyskanie statusu rodziny zastępczej wymaga wielu przygotowań. Pierwszym z etapów jest uzyskanie kwalifikacji rodziny zastępczej (badania psychologiczne, wywiad środowiskowy) i przejście szkolenia przygotowującego do pełnienia funkcji opiekunów zastępczych różnego typu. Szkolenie na rodziców zastępczych trwa od 2 do 3 miesięcy. Jest ono konieczne, bo decydując się na pełnienie roli rodzica zastępczego świadomie bierzesz na swoje barki problemy dziecka. Będziesz potrzebować przygotowania psychologicznego i merytorycznego jak radzić sobie z sytuacjami, z którymi wcześniej nie miałaś styczności, np. jak układać relacje z biologicznymi rodzicami dziecka, jak zachować się w przypadku, kiedy pod twoją opiekę trafi nastolatek z nałogami. Pamiętaj, że ukończenie programu szkoleniowego nie jest jednoznaczne z zakwalifikowaniem do pełnienia roli opiekuna zastępczego.
Nie rób niczego bez przekonania
Decydując się na pełnienie roli rodziny zaprzyjaźnionej/zastępczej dobrowolnie bierzesz na siebie olbrzymią odpowiedzialność. I za swoje zachowanie i za dziecko, którym chcesz się zaopiekować. To pomysł i sposób na życie, z którego nie można się wycofać, kiedy się okaże, że nie wszystko idzie tak jak sobie wyobrażaliśmy. Francuski psychiatra, prof. Michael E. Soule, nazwał rodzinę zastępczą trudną formą terapii. Zaznaczył, że jest ona znakomita, gdy osiągnie pomyślny wynik, lecz jeśli zawiedzie bywa gorsza od zakładu wychowawczego, bo rani dziecko głęboko i nieodwracalnie.
Więcej informacji znajdziesz na stronie poświęconej rodzinie zastępczej
