Badaczka ze Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej sprawdziła, jak oceniamy osoby odchodzące od ról płciowych i jakie mogą być tego przyczyny. Dr Joanna Roszak z Katedry Psychologii Społecznej Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej przeanalizowała jak postrzegamy osoby zachowujące się w sposób odbiegający od stereotypów płciowych. Z badań wynika, że są one odbierane jako mniej zaradne, uzdolnione i szanowane oraz nie tak lubiane jak osoby zachowujące się pod tym względem typowo. Co więcej, niżej ocenia się szanse takich osób na sukces w życiu rodzinnym i zawodowym oraz na to, że będą szczęśliwe. Psycholożka tłumaczy tę tendencję tzw. "efektem odwetu", który przejawia się negatywnymi ocenami i sankcjami społecznymi, z jakimi mogą się spotkać osoby niestereotypowe.
Nietypowość ciągle nie jest w cenie
Jak oceniane są kobiety i mężczyźni nie wpisujący się w przyjęte społecznie role płciowe? Ogólnie możemy powiedzieć, że "męska" kobieta - stawiająca na karierę, asertywna, przebojowa, o "męskich" zainteresowaniach, jak chociażby samochody czy sporty ekstremalne - jest postrzegana jako mniej moralna, nie tak lubiana i mająca mniejsze szanse na odniesienie sukcesu rodzinnego niż jej "kobieca" odpowiedniczka. Z kolei "kobiecy" mężczyzna - zorientowany na rodzinę, lubiący dzieci, sprzątanie, gotowanie - jest oceniany jako mniej godny szacunku, nie tak zaradny i zdolny, a także mający mniejsze szanse na odniesienie sukcesu zawodowego niż mężczyzna "męski". Co istotne, zdaniem psycholożki, zachowania i pełnienie ról typowych dla płci przeciwnej nie zawsze przynosi tak negatywne oceny, jak bycie nietypowym lub nietypową dla płci własnej. Przykładowo, "kobiecy" mężczyźni są oceniani przez kobiety jako bardziej moralni i lubiani niż mężczyźni "męscy". Natomiast "męskie" kobiety postrzegane są przez osoby obu płci jako bardziej zaradne i uzdolnione, a także mające większą szansę na odniesienie sukcesu zawodowego niż kobiety "kobiece".
Odmienność własna warunkiem cenienia odmienności innych
Badaczka wskazuje także na różnice w grupie osób oceniających. Okazuje się, że im bardziej ich zachowanie jest typowe dla własnej płci, tym gorzej oceniają one kobiety i mężczyzn zachowujących się w sposób inny od stereotypowego. Te bardziej negatywne oceny wiążą się też z tendencją do cenienia i podkreślania różnic między płciami oraz akceptowaniem hierarchii społecznej. Dr Roszak dodaje, że osoby otwarte na doświadczenie, czyli poszukujące nowych idei, kwestionujące autorytety czy tolerujące inność lepiej oceniają osoby niestereotypowe, co sugeruje, że akceptacja odmienności może być uwarunkowana osobowościowo.
Niespełnione kobiety negatywnie o kobietach nietypowych
Respondentki o poglądach egalitarnych, a więc ceniące równość między płciami, które same w dużej mierze nie wpisują się w tradycyjne rozumienie ról płciowych, negatywnie oceniły kobiety nietypowe, określając je jako mniej moralne i godne sympatii, a także mające mniejsze szanse na szczęście i odniesienie sukcesu w życiu rodzinnym. Takie odpowiedzi były szczególnie częste wśród kobiet, będących matkami i jednocześnie wyłącznymi opiekunkami małych dzieci (do 3 roku życia), których partnerzy nie uczestniczą aktywnie w procesie wychowywania potomstwa. Dr Roszak dodaje, że tę grupę kobiet charakteryzuje najniższa satysfakcja z życia. Psycholożka tłumaczy, iż dokonywana przez nie surowa ocena kobiet posiadających "męskie" cechy może wynikać z odczuwanego przez nie napięcia tożsamościowego. Ich przekonania związane z egalitaryzmem ról płciowych oraz wyobrażenia na temat partnerstwa w wychowywaniu dzieci mijają się bowiem z rzeczywistością dnia codziennego. W celu utrzymania pozytywnej samooceny negatywnie wypowiadają się na temat kobiet z sukcesem realizujących w życiu poglądy i ideały, których im samym nie udało się wdrożyć. To dowód na to, że rozdźwięk między potrzebami i przekonaniami może mieć negatywne konsekwencje nie tylko dla nas samych, ale i dla sposobu, w jaki oceniamy innych.
Badania przeprowadziła dr Joanna Roszak z Katedry Psychologii Społecznej SWPS. W ramach projektu zrealizowano liczne badania pilotażowe, których celem było przygotowanie materiałów i kwestionariuszy do badania głównego. W sumie przebadano 742 osoby, w tym 369 kobiet i 373 mężczyzn. Średnia wieku osób badanych wyniosła 36 lat. Były to osoby z wykształceniem średnim lub wyższym, zatrudnione na stanowiskach administracyjnych niekierowniczych w firmach znajdujących się w województwie mazowieckim.
