Arnika jest rośliną należących do rodziny astrowatych, do której należy około 30 gatunków roślin. Większość z nich występuje na terenie Ameryki Północnej, tylko dwa gatunki pochodzą z Eurazji. We florze Polski występuje jeden gatunek, a jest to Arnica montana L- czyli Arnika Górska. Rośnie naturalnie na terenach górskich i podgórskich. Najliczniej występuje w Sudetach i na Pojezierzu Mazurskim.
Własności lecznicze arniki znane były już od bardzo dawna. Wprowadzenie w XVIII wieku arniki górskiej do aptek spowodowało wzrost jej popularności wśród zielarzy i aptekarzy. Prawdopodobnie niekontrolowany zbiór przyczynił się do jej przetrzebienia i zagrożenia. W konsekwencji wzięto ją pod ścisłą ochronę. Obecnie surowiec zielarski pochodzi z upraw.
Arnika górska lub Pomornik
Arnika górska, jest również nazywana kupalnikiem górskim, a przez naszych dziadków określana była jako pomornik. Jest zaklasyfikowana jako roślina trująca, więc należy uważać przy samodzielnych próbach korzystania z jej leczniczych właściwości.
Jak rozpoznać arnikę? Wyrastająca z krótkiego kłącza zielona, owłosiona i prosta łodyga osiąga 20-60 cm wysokości. Na szczycie łodygi 1-5 koszyczków kwiatowych. Kwiaty są pachnące i miłe dla oka - całe żółte z licznymi długimi płatkami o średnicy około 2 cm. Liście arnika ma gładkie lub ząbkowane, zebrane w rozetę i wydłużone, dość grube, bez ogonków, trochę lepkie.
Arnika: zastosowanie w leczeniu
Preparaty z Helenaliną zawartą w arnice likwidują obrzęki i siniaki - pobudzają krążenie krwi, a tym samym rozpraszają nagromadzone płyny z uszkodzonych tkanek. Przy skręceniu, stłuczeniu, zwichnięciu czy choćby w przypadku zakwasów arnika szybko przyniesie ulgę.
Poza działaniem przeciwzapalnym, usprawniającym krążenie i uszczelniającym naczynia krwionośne ekstrakt z arniki ma też właściwości rozgrzewające i przeciwbólowe. Dlatego jest to wyjątkowo cenny składnik rozmaitych preparatów przeznaczonych do leczenia urazów, stłuczeń i kontuzji.
Właściwości bakteriostatyczne i bakteriobójcze arniki, głównie zawartych w niej helenaliny i flawonoidów, wykorzystywane są w preparatach stomatologicznych, m.in. w płynach do płukania ust. Pomagają leczyć zapalenie dziąseł oraz owrzodzenia dziąseł oraz jamy ustnej. Są też skutecznym środkiem na afty.
Preparaty z arniką doskonale sprawdzą się również wtedy, gdy w wyniku działania zimna lub gorąca doszło do urazów mniej głębokich. Poprawa krążenia w drobnych naczyniach krwionośnych oraz bakteriostatyczne i bakteriobójcze właściwości arniki przyczyniają się do szybszego gojenia się i regeneracji uszkodzonych tkanek.
Arnika dobra dla skóry
Ekstrakt z arniki to też idealny dodatek do kosmetyków przeznaczonych do cery tłustej, łojotokowej, z wypryskami. Karotenoidy w nim zawarte są prekursorami witaminy A i silnymi przeciwutleniaczami – doskonale sprawdzają się w leczeniu trądziku. Tymol i kwas chlorogenowy mają zaś właściwości dezynfekujące, radzą sobie nie tylko z bakteriami i wirusami, ale także z grzybami.
Lekkiego naparu lub odwaru z arniki można używać zamiast toniku do przecierania skóry, a także do płukania włosów, jeśli szybko się przetłuszczają.
W kosmetykach do cery naczynkowej wykorzystuje się z kolei to, że ekstrakty arniki łatwo przenikają przez naskórek i docierają do włosowatych naczynek krwionośnych, powodując ich obkurczenie i wzmacniając ich ścianki.
Ostrożnie z arniką
Ta roślina-cud nie jest jednak całkowicie bezpieczne. Substancje czynne z arniki, zażywane w dostępnych w aptekach preparatach silnie działają na układ krążenia i przewód pokarmowy. Mogą podnosić ciśnienie tętnicze, zaburzać pracę serca, podrażniać żołądek, powodować bóle brzucha, wymioty.
Substancje czynne arniki są niebezpieczne zwłaszcza dla osób ze schorzeniami serca i po przebytym zawale, a także cierpiących na chorobę wrzodową. Olejki eteryczne wywołują podrażnienia skóry.
Dlatego stosowanie preparatów z arniki, a nawet zwykłych naparów z tego zioła, trzeba wcześniej uzgodnić z lekarzem.
