Co to jest empatia? Jako zdolność pozwala ona na wczucie się w stan psychiczny lub położenie innej osoby, umiejętność spojrzenia z właściwej dla kogoś innego perspektywy, zrozumienia jego sytuacji. Osoba pozbawiona empatii ma problem z emocjonalnością - nie umie postawić siebie w roli drugiego człowieka. Z kolei bardzo silna empatia może objawiać się wrażeniem bólu, współcierpieniem wówczas, gdy innej osobie dzieje się krzywda.
Empatia stała się wdzięcznym obiektem badań dla psychologów. Zastanawiali się oni nad kwestiami z nią związanymi, takimi jak:
Chociaż teorii dotyczących różnych aspektów empatii powstało wiele, to jedno jest bezsprzeczne - to bardzo ceniona społecznie cecha.
Zagłębiając się w temat warto zaznaczyć, że wyróżnia się kilka specyficznych rodzajów empatii. Amerykański psycholog, wieloletni wykładowca Uniwersytetu Harvarda Daniel Goleman (ur. 1946), wydzielił ich trzy. Według niego najważniejsze są:
Skąd się bierze empatia u człowieka? Wielokrotnie próbowano odpowiedzieć na to pytania. Istnieją dwie główne grupy teorii. Według Jeana Piageta nie jest ona wrodzona, ale nabyta. Uczymy się empatii podczas rozwoju poznawczego. Szwajcarski psycholog i biolog (1896-1980) twierdził, że dzieci w wieku przedszkolnym, czasem również wczesnym szkolnym cechuje pewien szczególny egocentryzm myślenia: nie potrafią one przyjąć do wiadomości lub uświadomić sobie, że czyjaś perspektywa może być krańcowo różna od ich własnej. Również z tego powodu dziecinny świat jest taki prosty i jednoznaczny. Dziecko jest więc pozbawione empatii, bo konieczny jest do tego złożony proces poznawczy.
Według Margaret Mahler empatia rodzi się dzięki istnieniu ''emocjonalnej pępowiny'' między matką a dzieckiem, czyli nieświadomym przekazywaniu uczuć i emocji pomiędzy nimi. Traumy lub negatywne emocje w życiu matki w tym czasie mogą przyczynić się do powstania ''muru ochronnego'' mającego przed nimi bronić. Dziecko zostaje pozbawione poczucia empatii.
Czy empatia jest wrodzona? Według wymienionych teorii po części tak - z pewnością uwarunkowania biologiczne i rodzinne mają w tym przypadku duży wpływ. Empatię można jednak ćwiczyć poprzez:
Po co nam empatia? Niewątpliwie jest to w życiu cecha pomocna i poszukiwana. W pracy, rodzinie, wśród znajomych - osoby potrafiące wczuć się w sytuacje innych, nie tylko potrafią wysłuchać lub pomóc w jakikolwiek sposób, ale też zrobić to adekwatnie i na oczekiwanym poziomie. W większym stopniu potrafią też poznać swojego rozmówcę takim, jakim w rzeczywistości jest.
Osoby empatyczne będą szczególnie cenione w niektórych obszarach zatrudnienia - zwłaszcza w oświacie, służbie zdrowia, pomocy społecznej, ale przydadzą się też w firmach, gdzie liczy się praca grupowa przynosząca jednak niekiedy konflikty. Osoba obdarzona wysokim poziomem empatii może być świetnym mediatorem.