Na pytanie o to, kiedy jest karnawał, większość z nas odpowie: zimą, na początku nowego roku – i będzie to całkiem dobra odpowiedź. Karnawał jest bowiem okresem zimowych zabaw, wśród których królują maskarady, bale przebierańców, zabawy taneczne i uliczne widowiska. Trwa on od święta Trzech Króli aż do rozpoczęcia wielkiego postu w kościele katolickim. Nazwa tego okresu pochodzi najprawdopodobniej od włoskiego ''carne vale'' oznaczającego pożegnanie mięsa przed rozpoczęciem wielkiego postu, czyli okresu przygotowania do Wielkanocy. Choć już w starożytności urządzano uroczystości ku czci boga Dionizosa, mające pożegnać zimę i powitać wiosnę, a w starożytnym Rzymie organizowano Saturnalia, podczas których świętujący przebierali się i nosili maski, to karnawał, jaki znamy, pojawił się we Włoszech, najprawdopodobniej dopiero w drugiej połowie X wieku. Pierwsza pisemna wzmianka o karnawale pochodzi z dokumentu wydanego przez dożę Wenecji w 1094 roku. Istotą karnawału było zapewnienie uczestnikom zabaw anonimowości, poprzez noszone przez nich maski i kostiumy.
W Polsce karnawał nazywany jest zapustami, bądź – rzadziej – mięsopustem. Nazwy te są wciąż popularne zwłaszcza na wsiach. Tam też po dziś dzień kultywowane są zwyczaje zapustne. Karnawał dawniej wiązał się z organizowanymi na dworach balami i ucztami oraz potańcówkami w wiejskich chałupach, kiedy to jedzono pączki, bliny czy chrusty. Współcześnie również jest czasem zabaw i imprez, połączonych z dobrym jedzeniem. Kulminacja karnawału następuje w jego ostatnim tygodniu, poczynając od Tłustego Czwartku, a kończąc we wtorek poprzedzający Środę Popielcową, tzw. ostatki.
By ustalić, do kiedy karnawał trwa w danym roku, należy sprawdzić, kiedy przypada Środa Popielcowa. W tradycji chrześcijańskiej dzień ten, nazywany również Popielcem, jest pierwszym dniem wielkiego postu, czyli okresu przygotowującego na nadejście Świąt Wielkanocnych. Ponieważ Wielkanoc jest świętem ruchomym, to i data rozpoczęcia wielkiego postu jest zmienna. Istnieje jednak ścisła zależność pomiędzy obydwiema datami: Środa Popielcowa przypada dokładnie na 46 dni przed Wielkanocą, tj. w okresie między 4 lutego a 10 marca.
Ustalmy zatem dokładnie, kiedy zaczyna się karnawał w 2021 roku. Data rozpoczęcia karnawału jest stała i przypada ona w uroczystość Objawienia Pańskiego, nazywaną popularnie świętem Trzech Króli. Święto to obchodzone jest 6 stycznia i w 2021 roku przypada ono w środę. Warto jednak wiedzieć, że nie zawsze karnawał rozpoczynał się 6 stycznia. Pod koniec średniowiecza, w XIV wieku, karnawał rozpoczynano już w drugi dzień świąt Bożego Narodzenia, 26 grudnia.
Długość karnawału jest różna w poszczególnych latach, sprawdźmy zatem, kiedy kończy się karnawał w 2021 roku. Środa Popielcowa przypada w tym roku 17 lutego, oznacza to, że karnawał skończy się we wtorek, 16 lutego. O zbliżającym się nieuchronnie końcu karnawału przypomni niezawodnie Tłusty Czwartek, który w 2021 roku wypada 11 lutego, tuż przed ostatnim weekendem karnawału. Ostatni tydzień karnawału obchodzony jest szczególnie hucznie nie tylko w Polsce, z widowiskowych parad karnawałowych słyną m.in. Niemcy, Wyspy Kanaryjskie, Wenecja czy Rio de Janeiro.
Najsłynniejszy na całym świecie brazylijski Karnawał w Rio de Janeiro organizowany jest od XVII wieku, a przygotowania do każdej kolejnej edycji trwają praktycznie cały rok. Kulminacyjny moment karnawału w Rio przypada na ostatnie pięć dni przed Środą Popielcową, a do tego brazylijskiego miasta zjeżdżają ludzie z całego świata. Ulicami miasta maszerują tzw. bloki karnawałowe, czyli rozmaite formacje taneczne, złożone z przedstawicieli lokalnych społeczności, zaś punktem kulminacyjnym imprezy jest Sambodrom, na którym uczniowie poszczególnych szkół samby prezentują swoje umiejętności.
Pod koniec września 2020 roku media obiegła wiadomość, iż karnawał w Rio nie odbędzie się w lutym 2021 roku. Centralna impreza została przełożona na bliżej nieokreślony termin, zależny od sytuacji epidemicznej panującej w Brazylii i na świecie. Pod znakiem zapytania stoją również lokalne imprezy uliczne, odbywające się zwykle w Rio przez cały okres karnawału. Rezygnacja z organizacji karnawału może się odbić na sytuacji gospodarczej kraju, któremu przybywający przy okazji słynnego wydarzenia do Rio turyści z całego świata, zapewniają znaczący dochód.
Organizatorzy karnawału w Rio przekładają imprezę na bliżej nieokreślony termin. Władze Sao Paulo zaplanowały przesunięcie karnawału na październik 2021 roku. W Polsce co prawda czas zabaw karnawałowych pozostaje niezmieniony, ale karnawał z pewnością nie będzie wyglądał tak, jak w ubiegłych latach. Ograniczenia w branży hotelarskiej i gastronomicznej (na razie do 17 stycznia) praktycznie wykluczają organizację większych imprez karnawałowych. Za sprawą rozporządzenia z dnia 21 grudnia 2020 roku do odwołania zakazane jest organizowanie imprez, spotkań i zebrań innych niż służbowe i zawodowe. Można spotkać się w wąskim gronie – zapraszając do swego miejsca zamieszkania nie więcej niż 5 osób (nie licząc domowników). Oznacza to, że tegoroczne zabawy karnawałowe mogą się odbywać w bardzo kameralnym gronie, w formie tzw. domówek.