Co to jest przesilenie letnie?
Co to jest przesilenie letnie i dlaczego jest ważne? Zjawisko to ma przede wszystkim charakter astronomiczny. Tego dnia, który przypada 20 lub 21 czerwca, Słońce góruje w zenicie nad Zwrotnikiem Raka. Następuje najdłuższy dzień i najkrótsza noc w roku. Wówczas rozpoczyna się astronomiczne lato na półkuli północnej, jednocześnie na południowej mamy wówczas przesilenie zimowe.
Kiedy jest najdłuższy dzień w roku?
Kiedy jest najdłuższy dzień i ile trwa? W 2021 r. był to poniedziałek 21 czerwca. Tego dnia słońce wzeszło niezwykle wcześnie, bo już o godzinie 4.14. Jednocześnie zaszło równo o 21.00. Tym samym 21 czerwca był dłuższy od najkrótszego dnia w roku o 9 godzin i 4 minuty.
Przesilenie letnie i jego obchody
Niezależnie od tego, kiedy jest najdłuższy dzień w roku, posiada on bardzo bogate znaczenie w różnych kulturach. Niekiedy specyficzne obchody towarzyszą mu także współcześnie. W 2021 r. termin ten przypadł niezbyt szczęśliwie, bo w poniedziałek. Można się więc spodziewać, że okolicznościowe wydarzenia odbywały się lub będą odbywać w weekendy najbliższe temu terminowi. Dodatkowo w nocy z 23 na 24 czerwca przypada Noc Świętojańska, czyli święto powstałe jako połączenie dawnych zwyczajów z kulturą chrześcijańską. Czym różnią się od siebie?
Przesilenie letnie w kulturze: Noc Kupały
Przesilenie letnie ma przede wszystkim związek z obchodami Nocy Kupały. Obecnie jest to święto dla niektórych religijnych grup rodzimowierczych, ale jego geneza jest bardzo szeroka. Wiadomo, że obchodzone było nie tylko przez ludy słowiańskie, ale też celtyckie, germańskie czy bałtyjskie. Generalnie było świętem ognia, wody i płodności, więc bywa obecnie postrzegane jako słowiańska alternatywa dla walentynek. Niewiele wiemy odnośnie tego, jak wyglądały takie obchody pierwotnie - kultura ludowa przekazała nam ich zmieniony obraz.
Z pewnością obchody Nocy Kupały, zwanej też kupalnocką, palinocką lub sobótką, związane były z paleniem ognisk, tańcami, wróżbami i rozluźnieniem obyczajowości seksualnej. Do dzisiaj popularna jest praktyka wicia wianków przez niezamężne dziewczęta i wrzucania ich do rzeki. Wyłowienie dryfującego przedmiotu przez jednego z kawalerów miało skutkować połączeniem obojga młodych ludzi w parę. Praktykowano również skakanie przez rozpalone ogniska, co miało mieć moc oczyszczającą. Młodzi mężczyźni mieli z kolei poszukiwać kwiatu paproci. Kwitnąc jedynie w trakcie najkrótszej nocy w roku, miał dać znalazcy pomyślność i bogactwo.
Letnie przesilenie: Noc Świętojańska
Zjawiska takie, jak letnie przesilenie, miały na tyle duże znaczenie w kulturze, że zostały także wykorzystane przez chrześcijaństwo wypierające wierzenia słowiańskie. Zwyczaje związane z najkrótszą nocą w roku były niezwykle silnie zakorzenione.
Przykładem jest tu Noc Świętojańska, obchodzona z 23 na 24 czerwca, czyli w wigilię święta Narodzenia św. Jana. Również w tym przypadku pali się ogniska, przeskakuje przez nie, dziewczęta zaś tańczą wokół ognia i puszczają wianki na wodę. Charakterystyczne jest także to, że według dawnych wierzeń dopiero noc św. Jana rozpoczyna czas, gdy można się kąpać w rzekach i stawach. Dawniej przeprowadzano wtedy obrzęd święcenia wody. Warto zaznaczyć, że ten element w bardzo wyraźny sposób miał związek z dawniejszymi wierzeniami - już w wierzeniach pogańskich panowało przeświadczenie, że przed dokonaniem stosownych obrzędów w Noc Kupały, kąpiel w rzece lub stawie jest igraniem ze złośliwymi duchami i mocami, może więc skończyć się tragicznie.
Obecnie zarówno Noc Kupały, jak i Noc św. Jana, mają wydźwięk przede wszystkim towarzyski. Związane są z koncertami, inscenizacjami i przebywaniem we wspólnym gronie - najczęściej z elementami takimi, jak palenie ognisk i wicie wianków.
