Płodność u kobiet - jakich informacji dostarczają wyniki badań?

Skorzystanie z badań oceniających stan płodności jest zalecane wszystkim kobietom, którym po roku starań o dziecko nie udało się zajść w ciążę. Na wizytę w klinice diagnozowania i leczenia niepłodności warto umówić się wcześniej (po sześciu miesiącach), jeśli kobieta skończyła 35 lat, ze względu na występujące w tym wieku obniżenie płodności. Każde z badań wykonywanych w ramach diagnostyki niepłodności rzuca światło na stan zdrowia pacjentki i jej szanse na zajście w ciążę.

Od czego zależy płodność kobiety? "Zdolność do prokreacji to złożona sprawa", przyznaje dr n. med. Beata Makowska z kliniki leczenia niepłodności InviMed w Gdyni. "Szanse na poczęcie dziecka zależą od wielu czynników, między innymi od wieku kobiety, jej wagi, ogólnego stanu zdrowia, trybu życia, stopnia aktywności ruchowej, indywidualnej reakcji na stres, a także aktualnych i przebytych schorzeń układu rozrodczego. Istotną rolę odgrywa też psychika pacjentki - zdarza się, że kobiety, które wręcz panicznie obawiały się ciąży na początku dorosłego życia doświadczają później trudności w realizacji marzeń o macierzyństwie, mimo iż są zdrowe, owulują i teoretycznie są gotowe na dziecko", dodaje lekarz. "Podczas starań o ciążę najważniejsza jest obecność owulacji i prawidłowa budowa układu rozrodczego - i to właśnie na tych czynnikach oddziałujących na płodność koncentrujemy się w trakcie badań diagnostycznych w klinice." Profil hormonalny kobiety Badanie poziomu hormonów ma kluczowe znaczenie, gdy zachodzi konieczność ustalenia, czy pacjentka owuluje. W prawidłowo przebiegającym cyklu miesiączkowym, w pierwszym dniu miesiączki stężenie estrogenu i progesteronu jest niskie, po czym stopniowo wzrasta, pobudzając wytwarzanie hormonu FSH (hormon ten stymuluje proces dojrzewania pęcherzyka jajnikowego). Ilość estrogenu w organizmie stale rośnie, ponieważ pęcherzyk jajnikowy wydziela go w celu przygotowania macicy na ciążę. W dniu owulacji wysokie stężenie estrogenu przyczynia się do gwałtownego wzrostu produkcji hormonu luteinizującego (LH) - dochodzi wówczas do pęknięcia pęcherzyka jajnikowego i uwolnienia komórki jajowej, gotowej do zapłodnienia. Jeśli bezskutecznie starasz się o dziecko, badania hormonalne pomogą lekarzowi określić prawdopodobną przyczynę trudności z poczęciem: - oznaczenie poziomu hormonu FSH może wykryć zespół policystycznych jajników (PCOS) lub niewydolność podwzgórza lub przysadki mózgowej; stężenie FSH zmienia się w kolejnych dniach cyklu, a do interpretacji wyniku potrzebny jest również pomiar poziomu hormonu LH; wskazaniem do wykonania badania hormonu FSH są nieregularne cykle miesiączkowe; - badanie poziomu hormonu AMH (Anti-Müllerian Hormone) służy do oceny rezerwy jajnikowej pacjentki, czyli do ustalenia liczby pęcherzyków jajnikowych, którymi dysponuje; do analizy potrzebna jest niewielka próbka krwi, a badanie można wykonać w dowolnym momencie cyklu miesiączkowego, ponieważ stężenie AMH nie zmienia się w kolejnych fazach cyklu; jeżeli poziom hormonu jest bardzo niski, należy rozważyć skorzystanie z metody in vitro; - ocena stężenia hormonu luteinizującego (LH) odgrywa istotną rolę w procesie monitorowania owulacji (obserwowanie przebiegu cyklu w połączeniu z wyznaczaniem dni płodnych oraz dnia owulacji). Monitoring cyklu przeprowadza się na początku cyklu miesiączkowego, z zastosowaniem badania USG dopochwowego (2-3 badania) i badań hormonalnych (1-2 pomiary). Jeśli obserwacja cyklu wykaże brak owulacji, można skorzystać z farmakologicznej stymulacji jajeczkowania. Ocena budowy i stanu macicy Nieprawidłowości w budowie jamy macicy mogą utrudnić lub nawet uniemożliwić zapłodnienie komórki jajowej, ponadto bywają przeszkodą dla procesu implantacji zarodka w endometrium i mogą prowadzić do poronień. Właśnie dlatego badania obrazowe układu moczowo-płciowego są tak ważnym elementem diagnostyki niepłodności. Do popularnych badań tego typu zalicza się histeroskopię oraz Sono HSG. Histeroskopia pozwala na wykrycie nieprawidłowości w budowie macicy oraz na usunięcie mięśniaków wewnątrzmacicznych, polipów oraz zrostów (np. po przebytych wcześniej zabiegach chirurgicznych). Sono HSG - oprócz oceny budowy macicy - służy do sprawdzenia drożności jajowodów. Jeśli trudności z zajściem w ciążę wynikają ze zlepienia się jajowodów, podczas Sono HSG może dojść do ich udrożnienia. Lista badań diagnostycznych może być dłuższa, dlatego warto uzbroić się w cierpliwość i zaufać doświadczeniu lekarza prowadzącego. "Może się zdarzyć, że mimo wykonania wszystkich zalecanych testów i badań nie uda się znaleźć konkretnej przyczyny niepłodności", ostrzega dr med. Beata Makowska z InviMed Gdynia "Mamy wtedy do czynienia z tak zwaną niepłodnością idiopatyczną, którą można - i warto - leczyć." Wiele kobiet doświadczających trudności z zajściem w ciążę szuka winy w sobie, zapominając, że szanse na poczęcie dziecka zależą też od ich partnera. Warto pamięać, że problem poczęcia dziecka to zawsze problem pary, dlatego badaniom płodności powinni poddać się oboje. W przypadku mężczyzn podstawą diagnostyki jest badanie nasienia.