Burleska: nie tylko cycki i cekiny, ale też siła kobiecości. Rozmowa z Betty Q

A po co są te pióra, cekiny, obcasy, obnażone cycki, wymyślne makijaże i cała ta przerysowana kobiecość - czemu to ma służyć? Czy to nie umacnia stereotypowego postrzegania kobiecości?

BETTY Q: Dziś wydaje się, że silna kobieta to ta androgyniczna, pracuje w korpo na wysokim stanowisku i chodzi na crossfit. My wierzymy, że można wybrać dowolną rolę kobiecą, nawet mega kobiecą i jednocześnie nie rezygnować z siły i mocy. Poza tym atrybuty kobiecości jak gorset czy wysokie obcasy traktowane są w burlesce subwersywnie. Tym właśnie czyli wolnością wyboru burleska wiąże się ze współczesnym trzeciofalowym feminizmem.

Korzenie burleski są teatralne i komediowe, ale współcześnie bardziej kojarzy się ze sztuką erotyczną, wytatuowanymi laskami w gorsetach - nie masz wrażenia, że to pewna strata, degradacja?

BETTY Q: Nie odnoszę takiego wrażenia. Od lat z dużym sukcesem pracuję nas tym, żeby burleska w Polsce kojarzyła się z dobrym kabaretem i teatrem. I myślę, że dobrze mi idzie! Może o tym świadczyć chociażby mój udział w Pożarze w Burdelu, czy regularne spektakle w Teatrze Druga Strefa.

Gwiazdy burleski mają oryginalne, czasem zabawne pseudonimy, pod którymi ukrywają swoją prawdziwą tożsamość. Rozumiem, że to tradycja, ale jednak sugerująca, że jest w burlesce coś czego należy się wstydzić?

BETTY Q: Nie uważam tak. Stworzenie pseudonimu scenicznego rzeczywiście wynika z tradycji, ale jest też rytuałem stwarzania swojej postaci scenicznej. Nadawaniu jej cech i charakteru, który wynika z pseudonimu.

Kim jest "mistrzyni burleski"? Aktorką? Tancerką? Striptizerką? Co trzeba umieć, by zasłużyć na miano mistrzyni?

BETTY Q: Mistrzyni to epitet oceniający. Ja wierzę, że burleska funkcjonuje poza ocenami. Dlatego np. Polish Burlesque Festival nie ma formuły konkursowej. Żeby być dobrą performerką burleski trzeba przede wszystkim dużo występować, uczyć się relacji z widzem, cały czas nad nią pracować. Żeby zajmować się burleską nie trzeba być tancerką, ale umiejętności aktorskie zawsze są potrzebne! Trzeba być też dobrą krawcową, fryzjerką, makijażystką, księgową i organizatorką!

Jak to się stało, że zajęłaś się burleską? Trudno zacząć?

BETTY Q: Kiedy zainteresowałam się burleską, około sześć lat temu, w Polsce jeszcze nikt nie wiedział o co mi chodzi. A ja odkryłam to zjawisko na... Youtubie! Stwierdziłam, że łączy wszystko, co dla mnie ważne w sztuce: scenę, ruch, kobiecość i mocny przekaz. Było i (jest) mi jednocześnie łatwiej i trudniej. Łatwiej, bo byłam pierwsza i trudniej, bo... Byłam pierwsza i wszystko wszystkim trzeba cały czas wszystko tłumaczyć. Że burleska to nie jest film o tym tytule z Cher, że burleska nie musi być tylko słodka i urocza. Na szczęście miałam i cały czas mam przy sobie dziewczyny z mojego kolektywu Betty Q & Crew. Bez nich nie byłoby o burlesce tak głośno. Razem można głośniej!

Styl na "pin-up girl" jest obecnie dość popularny. Czy ty też nosisz się w ten sposób na co dzień, czy to tylko sceniczny image?

BETTY Q: Na co dzień noszę płaskie buty i nie noszę makijażu. Wystarczająco często wcielam się w Betty Q, żeby chcieć czasem dać mojej skórze i stopom trochę wytchnienia.

Wystarczy spojrzeć na gwiazdy festiwalu, by zobaczyć, że ich styl w istocie dość mocno się różni - od chłopczycy z lat 20. przez inspiracje rodem z epoki wiktoriańskiej po pin-up lat 50. Co jest więc wspólnym mianownikiem?

BETTY Q: Burleska może być współczesna! Nie musi być retro. Performerów łączy pomysł, by za pomocą ciała i striptizu przekazać jakąś historię, przesłanie. Prawdą jest, że burleska dzieli się na klasyczną (forma rekonstrukcji burleski z początków ubiegłego wieku) i neoburleskę (współczesną, narracyjną, często zaangażowaną formę sztuki). Zdaję sobie sprawę, że to może powodować mętlik w głowie widza, ale jestem jednego pewna: to, co zobaczy na festiwalu będzie na najwyższym poziomie światowej burleski! Zarówno jeśli chodzi o klasyczną jej formę jak i neoburleskę.

Burleska współcześnie wpisuje się w narracje akceptacji ciała z jednej strony - ma być wyrazem miłości do wszelkich form i kształtów, ale też w kulturę queer - gwiazdy burleski występują razem z drag queenami. Ten erotyczny podtekst jest więc wyraźny, ale bardzo niejednoznaczny... To dobrze?

BETTY Q: My - performerki burleski - też "przebieramy" się za kobiety, też wykorzystujemy stereotypy dotyczące kobiecości czy seksualności, żeby rozpocząć dyskusje o ciele i erotyce. Burleska nie ma daleko do kultury queer, wg wielu znawców jest wręcz w niej zanurzona. Z mojego doświadczenia wynika, że poziom zaangażowania performerki w środowiska queen zależy od jej ogólnej scenicznej świadomości. Bo są i performerzy, którzy się z tym nie identyfikują. Dodam jeszcze, że queerowa publiczność to moja ulubiona! Żadna inna nie reaguje podczas show tak otwarcie!

Zazwyczaj podczas burleskowych show widzowie bardzo się otwierają, okazuje się, że dają porwać się zabawie. Czego mogą się nauczyć/dowiedzieć podczas nadchodzącego festiwalu?

BETTY Q: Przez trzy dni pokażemy najlepsza burleskę z całego świata. Wierzymy, że widzowie doznają wielu wrażeń estetycznych, bo burleska jest po prostu piękna. Ale pod tą skórką jest też owoc świadomości tego, że nie ma ideałów piękna, że seksapil jest w głowie i że burleska może być medium współczesnej kultury. Może nieść ze sobą coś więcej niż tylko wartość estetyczną. Mamy taki "ukryty program nauczania".

W dniach 11-13 września 2015 r., w Kinie Iluzjon Filmoteki Narodowej, odbędzie się Polish Burlesqe Festival - pierwszy międzynarodowy festiwal burleski w Polsce. W ramach trzydniowego wydarzenia wystąpi aż 20 performerów z 13 krajów. Wysoki poziom artystyczny zapewnią producentka wydarzenia, nasza rodzima mistrzyni burleski Betty Q oraz światowe gwiazdy: Vicky Butterfly z Wielkiej Brytanii i Hedo Luxe z Niemiec. Foch.pl jest patronem tego wydarzenia.

*Betty Q. Występuje w Europie oraz na największych burleskowych festiwalach na świecie, m.in. London Burlesque Festival, Burlesque World Games. Na Caput Mundi International Burlesque Award 2013 zdobyła tytuł Porca Papessa (Papieżyca Burleski). Ma twórcze ADHD. Produkuje comiesięczny burleskowy show ze swoim zespołem Betty Q & Crew w Warszawie, Boylesque show w oraz cykliczną imprezę Burleskowa Scena Otwarta w Warszawie i we Wrocławiu. Prowadzi warsztaty oraz regularne zajęcia burleski.