Domowe koty rozmawiają ze swoimi opiekunami każdego dnia. Ustawienie wibrysów (wąsów), uszu, wielkość źrenic - tu wszystko ma znaczenie. Lekarz weterynarii Małgorzata Głowacka wyjaśnia, co oznaczają poszczególne kocie sygnały.
Zachowanie kota zależy m.in. od jego charakteru, temperamentu, wychowania. Niektóre np. prawie nie miauczą, inne z kolei stale by 'gaworzyły'. Jednak dużą część komunikatów uznaje się za uniwersalne.
Poniżej przedstawiamy znaczenie mowy ciała kota z podziałem na ustawienie sylwetki, ogona, uszu, wielkości źrenic. Jednak tak jak u ludzi, mowę ciała zwierzęcia warto interpretować całościowo, z uwzględnieniem poszczególnych zdarzeń i temperamentu kota.
Kot odwracający się tyłem
To manifestacja niezadowolenia, 'obrażanie się', kiedy kot nie jest usatysfakcjonowany napotkaną sytuacją (np. ma pustą miskę, albo opiekun robił mu coś, co kotu się nie podobało - np. czesał).
Kot leżący na boku lub na brzuchu
Taka pozycja oznacza odprężenie, zadowolenie, odpoczynek, brak poczucia zagrożenia oraz zaufanie do otaczających go ludzi/zwierząt.
Kot leżący na grzbiecie
Zazwyczaj oznacza zrelaksowanie, zaufanie, kot okazuje chęć do zabawy (ale nie do głaskania po brzuchu), czasem w ten sposób odpoczywa w towarzystwie ludzi/zwierząt, do których ma zaufanie. Czasem takie przewracanie się na grzbiet może być reakcją obronną.
Kot leżący na brzuchu na czterech podkurczonych łapach (przysiadający na nich)
Niepewność, gotowość do reakcji (jeśli zajdzie taka konieczność), ale również niezdecydowanie (np. kot nie jest w pełni zdecydowany, że chce odpoczywać/spać). Często leżą w ten sposób koty w towarzystwie osób/zwierząt, z którymi nie są w bliskich, pozytywnych relacjach.
Kot 'nastroszony'
Kot, który udaje większego niż jest, wyginający grzbiet (tzw. 'koci grzbiet'), ustawiający się bokiem do intruza, aby zaprezentować swoją wielkość, to postawa grożąca. Kot informuje nas, że się boi lub nie podoba mu się dana sytuacja i jeśli intruz zignoruje te sygnały, jest gotowy do ataku.
Kot w pozycji przykurczonej
Kot w sytuacji stresowej może zachowywać się także 'unikająco', czyli chować się. Udaje mniejszego, 'przypłaszcza' się do podłoża, kładzie uszy wzdłuż głowy, ma szerokie, okrągłe źrenice. Takie zwierzę jest na granicy swoich możliwości kontroli/ adaptacji i w każdej chwili może zaatakować.
Kot przysiadający, gotowy do skoku
Gdy kot przysiada w gotowości do skoku, prawdopodobnie wyraża złość, agresję, chęć ataku. Zwierzę może wydawać przy tym dźwięki ostrzegawcze (warczenie). Ogon wtedy jest podkulony, czasem po prostu blisko ciała lub machający.
Uszy są bardzo ruchliwe i pokazują kocią wrażliwość na sygnały dźwiękowe - czasem nawet bardzo ciche lub wręcz niesłyszalne dla człowieka.
Kot zrelaksowany ma oczy otwarte, półotwarte lub zamknięte. Źrenice mają naturalny kształt, zależny oczywiście od ilości światła, czyli lekko rozszerzone, naturalne, gdy nie ma dużo światła lub zwężone, gdy jest bardzo jasno.
Źrenice silnie rozszerzone (niezależnie od światła)
Źrenice okrągłe oznaczają strach. Oczy wydają się być całe czarne.
Źrenice zwężone w postaci pionowych 'kresek'
Taki kształt źrenic może oznaczać złość, agresję.
Wpatrywanie się
Może być oznaką złości, agresji, ale również chęcią zwrócenia na siebie uwagi wobec osoby 'zaprzyjaźnionej'.
Ogon ustawiony ku górze (bez stroszenia sierści)
W ten sposób kot okazuje zadowolenie, zainteresowanie, przywitanie, pozytywne nastawienie, pewność siebie, spokój.
'Zarzucanie ogona'
Poruszanie pionowo ustawionym ogonem w kierunku grzbietu, 'zarzucanie' nim, sugeruje zadowolenie ze spotkania, powitanie.
Ogon opuszczony
Kot z ogonem lekko opuszczonym (ale nie podkulonym), jakby od niechcenia, to pozycja neutralna. Zwykle kot jest wtedy zrelaksowany, zadowolony.
Ogon nastroszony
W sytuacji stresującej ogon kota jest wyraźnie nastroszony, ułożony zwykle dość nisko, czasem ustawiony ku górze. Ogon sztywny, napuszony, postawiony pionowo, jest oznaką agresji.
Poruszanie ogonem
Kot może poruszać ogonem w różnych sytuacjach - w stresie, kiedy jest rozdrażniony, ale także podekscytowany, ciekawy. Czasem robi to w momencie wypatrywania, polowania, czajenia się, skupienia. Wtedy dochodzi drżenie końcówki ogona położonego na ziemi, 'zamiatanie' ogonem oraz uderzanie ogonem o podłoże.
Wibrysy ("wąsy) kota działają jak radar. Gdy coś go zaciekawi, poruszają się szybko, w różne strony. Naturalna pozycja wibrysów to ułożenie na boki lub lekko do przodu. W sytuacji strachu, zagrożenia, agresji - wibrysy są zwykle układane do tyłu.
Ocieranie się
Ocieranie, przytulanie głowy, przeciąganie się z łapami opartymi na opiekunie zwykle ma służyć znaczeniem zapachem. Koty mają gruczoły wytwarzające feromony m.in. na głowie (policzki, broda, wibrysy, wargi) oraz na łapach (duże opuszki oraz obszary między opuszkami). Przytulanie się lub ocieranie głowy o opiekuna jest zwykle objawem akceptacji, rozpoznawaniem 'przyjaciela', oznaczeniem 'przyjaciela'.
W pewnych sytuacjach ocieranie się, może być jednocześnie znaczeniem przyjaciela i zwróceniem jego uwagi na jakąś potrzebę (np. gdy kot jest głodny). To takie wołanie; "hej przyjacielu, zobacz, nie mam co jeść".
Lizanie opiekuna (dłoni, twarzy)
To przyjazny gest, okazujący bliskość (jak kotka myje kocięta)
Udeptywanie
Udeptywanie z rytmicznym wyciąganiem i chowaniem pazurów- często towarzyszy pieszczotom, głaskaniu. Kot okazuje zadowolenie, poczucie bezpieczeństwa, mruczy, doprasza się o pieszczotę, czasem może się ślinić. Takie zachowanie jest pozostałością po etapie kocięcym, kiedy maleństwa ugniatały gruczoły mlekowe matki, żeby nasilić wypływ mleka podczas ssania.
Mruczenie
Zazwyczaj mruczenie oznacza zadowolenie, jest okazywaniem bliskości, może mieć także zadanie 'autoterapeutyczne'. Koty mogą mruczeć w momentach bólu (np. kotki w trakcie porodu), kiedy są bezbronne, zagrożone, chore, a nawet w agonii. Koty mruczą również przez sen. Intensywność mruczenia może być zależna od rasy, np. rasy orientalne są bardziej głośne.
'Gruchanie'
Ciche pomiaukiwanie, 'gruchanie' oznacza zwykle radość, powitanie, może być przywoływaniem (np. kotka kocięta).
Piskliwe miauczenie
To zwykle prośba, nawoływanie (np. kocięta kotkę), zwrócenie na siebie uwagi. Kiedy taki sygnał dźwiękowy jest ignorowany przeradza się w dłuższe, głośniejsze, natarczywe, przeciągłe miauczenie, które nie znosi sprzeciwu. Miauczenie może być także ostrzeżeniem. U różnych kotów przybiera też różne tonacje. Miauczenie może być także wołaniem o pomoc - najczęściej występuje wtedy w postaci serii krótszych miauknięć.
Fukanie, syczenie, warczenie
Koty mogą okazywać niechęć, dezaprobatę, strach lub złość poprzez fukanie, syczenie, warczenie. Dodatkowo dźwiękiem ostrzegawczym jest przeciągły warcząco-syczący wysoki dźwięk ('syrena alarmowa'). Najczęściej można go usłyszeć, gdy kot spotka intruza (np. psa, lub nieznajomego kota).
Nasz ekspert:
Małgorzata Głowacka - jest absolwentką Wydziału Weterynarii na Akademii Rolniczej we Wrocławiu (aktualnie Uniwersytet Przyrodniczy). Od razu po ukończeniu studiów w 2005 roku rozpoczęła pracę kliniczną, zajmując się medycyną wewnętrzną małych zwierząt. Do tej pory pracowała w kilku przychodniach i klinikach we Wrocławiu oraz w Łodzi, poszerzając jednocześnie swoją wiedzę uczestnictwem w licznych konferencjach naukowych. Specjalizuje się w gastroenterologii oraz żywieniu zwierząt. Jest współautorką podręcznika ('Podstawy żywienia psów i kotów' wyd. Elsevier) i wielu artykułów w Magazynie Weterynaryjnym. Prowadzi także szkolenia i wykłady dla studentów oraz lekarzy weterynarii związane z ww. tematyką. Aktualnie pełni rolę specjalisty naukowego ds. żywienia zwierząt Mars Polska.